دما و رطوبت، روی آلودگی هوا چه تأثیری دارند؟

این قسمت را برای شمایی نوشتیم که می‌خواهید خیلی سریع و بدون حاشیه جواب سؤال‌تان را بگیرید و در یک نگاه بدانید دما و رطوبت چطور روی آلودگی هوا اثر می‌گذارند.

در یک نگاه:

• دما وقتی بالا می‌رود، آلاینده‌ها فعال‌تر می‌شوند، بخارات شیمیایی بیشتر می‌شوند و پدیده وارونگی هم نفس شهر را می‌گیرد.
• رطوبت وقتی بالا باشد، ذرات معلق آب جذب می‌کنند و سنگین‌تر و چسبناک‌تر می‌شوند و مدت بیشتری در هوا می‌مانند.

حالا اگر دوست دارید سیر تا پیاز ماجرا را بدانید، چند دقیقه وقت بگذارید و با ما همراه شوید. قول می‌دهیم توضیحات کاملاً ساده و کاربردی باشند.

۱. اثر دما بر آلودگی هوا

خب برویم سراغ بخش اصلی.
اول از همه ببینیم دما با کیفیت هوا چه می‌کند.

۱.۱ دما بالا برود، آلاینده‌ها هم جان می‌گیرند!

وقتی هوا گرم می‌شود، سرعت واکنش‌های شیمیایی در جو بالا می‌رود. نتیجه‌اش؟
تشکیل بیشتر آلاینده‌های ثانویه، مخصوصاً ازن سطح زمین که یکی از دردسرسازترین آلاینده‌هاست.

از طرف دیگر، گرما باعث تبخیر بیشتر ترکیبات آلی فرّار (VOC) از بنزین، رنگ‌ها، چسب‌ها، مواد شیمیایی و حتی وسایل روزمره می‌شود. این‌ها با نور آفتاب واکنش می‌دهند و آلودگی فتوشیمیایی ایجاد می‌کنند.

پس:
گرما = واکنش بیشتر + تبخیر بیشتر + آلودگی بیشتر

۱.۲ دما و پدیده معروف و آشنا: وارونگی

شاید اسمش را زیاد شنیده باشید.
وقتی وارونگی دما رخ می‌دهد، لایه‌ای از هوای گرم روی هوای سرد سطح زمین می‌نشیند و نمی‌گذارد هوا جابه‌جا شود.

چه اتفاقی می‌افتد؟
تمام آلاینده‌ها زیر این «پتو» گیر می‌کنند و راه فراری ندارند. همین است که در زمستان شهرها خاکستری، سنگین و خفه‌کننده می‌شوند.

۱.۳ اثر دما در محیط‌های بسته

در آزمایشگاه‌ها و سردخانه‌ها، افزایش دما می‌تواند:

• تبخیر مواد شیمیایی را بیشتر کند، کیفیت هوا را پایین بیاورد، نمونه‌ها را خراب کند و شرایط کار را ناایمن کند.
• برای همین، کنترل دما در این فضاها یک کار اجباری است.

چرا با اینکه گرما آلودگی را تشدید می‌کند، اما آلودگی زمستان بیشتر است؟

احتمالاً این سؤال برای شما هم پیش آمده:
اگر گفتیم دمای بالا باعث آلودگی بیشتر می‌شود، پس چرا در زمستان، وقتی هوا سرد است آلودگی هوا به اوج خودش می‌رسد؟

بگذارید خیلی ساده توضیح بدهیم.

در زمستان هوا سرد است، اما ساختار لایه‌های هوا فرق می‌کند

در حالت طبیعی، هرچه بالاتر برویم، دما کمتر می‌شود و همین اختلاف دما باعث می‌شود هوای آلوده سبک شود و بالا برود و پخش شود.

اما در زمستان:

• زمین سرد است
• هوا نزدیک سطح زمین سردتر می‌شود
• در ارتفاعات، خورشید لایه‌های بالاتر را کمی گرم‌تر می‌کند

نتیجه؟

یک لایه هوای گرم بالای یک لایه هوای سردِ سنگین قرار می‌گیرد. انگار که نوعی درپوش روی شهر قرار می‌گیرد.

هوای آلوده نمی‌تواند جابه‌جا شود

وقتی لایه گرم بالای سرمان قرار می‌گیرد، هوای سرد پایینی سبک نمی‌شود، بالا نمی‌رود و هوا مخلوط نمی‌شود.
درنتیجه باد نمی‌تواند آلاینده‌ها را پخش کند. بنابراین: هر آنچه دمِ کارخانه، ماشین، بخاری، موتورخانه یا دودکش بیرون می‌آید، انگار که درست همان‌جا می‌ماند.

مصرف سوخت و تولید آلاینده‌ها در زمستان بیشتر است

در زمستان نه‌تنها راه فرار آلاینده‌ها بسته می‌شود، بلکه تولیدشان هم بیشتر است.

چرا؟

• استفاده بیشتر از بخاری‌ها و سیستم‌های گرمایشی
• مصرف بیشتر گاز و گازوئیل
• فعالیت بیشتر موتورخانه‌ها
• کارکرد سرد موتور خودروها که سوخت را ناقص می‌سوزاند

یعنی هم تولید آلاینده بیشتر می‌شود هم امکان خروجش کمتر.

رطوبت و سرمای زمستان هم اوضاع را بدتر می‌کنند

هوای سرد و مرطوب باعث «چسبندگی» بیشتر ذرات معلق می‌شود، اجازه رسوب سریع به ذرات نمی‌دهد و آلاینده‌ها را به مدت طولانی‌تری در هوا نگه می‌دارد. به همین دلیل زمستان‌ها معمولاً آسمان خاکستری‌تر، هوا سنگین‌تر و نفس‌کشیدن سخت‌تر می‌شود. در تابستان، گرما واکنش‌های شیمیایی را تشدید می‌کند. در زمستان، وارونگی + مصرف بیشتر انرژی + هوای سرد و بی‌تحرک باعث افزایش آلودگی می‌شود.

۲. رطوبت و نقش آن در آلودگی هوا

حالا نوبت رطوبت است؛ عاملی که خیلی‌ها فکر می‌کنند فقط باعث شرجی شدن یا خشکی هوا می‌شود، ولی در آلودگی هوا هم نقش جدی دارد.

۲.۱ رطوبت بالا، ذرات معلق را «چسبناک‌تر» می‌کند

ذرات معلق مثل PM2.5 و PM10 وقتی وارد هوای مرطوب می‌شوند، رطوبت را جذب می‌کنند. بعد چه می‌شود؟ ذرات بزرگ‌تر و سنگین‌تر می‌شوند؛ دیرتر ته‌نشین شده و بیشتر در هوا می‌مانند. یعنی هر نفسی که می‌کشید، احتمال برخورد با ذرات آلوده بیشتر است.

۲.۲ رطوبت و واکنش‌های شیمیایی خطرناک

بعضی آلاینده‌ها مثل SO₂ و NO₂ در حضور آب واکنش می‌دهند و تبدیل به ذرات سولفات و نیترات می‌شوند. که جزو خطرناک‌ترین اجزای آلودگی هوا هستند. پس هر جا رطوبت باشد، احتمال شکل‌گیری آلاینده‌های جدید هم بیشتر است.

۲.۳ رطوبت و رشد کپک‌ها در فضاهای بسته

در سردخانه‌ها، انبارها و آزمایشگاه‌ها، رطوبت بالا چیزی است که باید به آن توجه کرد. رطوبت زیاد باعث رشد کپک و باکتری، ایجاد بوهای نامطبوع و آزاد شدن ترکیبات زیان‌آور در هوا می‌شود.

۳. دما و رطوبت؛ وقتی با هم دست به یکی می‌کنند

حالا تصور کنید دما و رطوبت هم‌زمان بالا یا پایین بروند.
نتیجه می‌تواند خیلی بدتر باشد.

مثلاً:

• هوای گرم و مرطوب → تشکیل بیشتر ذرات ثانویه
• هوای گرم و خشک → افزایش ازن
• هوای سرد و مرطوب → شدت گرفتن آلودگی ناشی از ذرات و گازهای سنگین

۴. اگر صاحب آزمایشگاه، سردخانه، مرغداری و محیط های حساس هستید، این بخش مخصوص شماست.

تا اینجا فهمیدیم دما و رطوبت در کیفیت هوا نقش جدی دارند. ولی یک نکته مهم وجود دارد:

مادامی که دما و رطوبت را دقیق و مداوم اندازه‌گیری نکنید، هیچ کنترلی واقعی هم ندارید. اینجاست که دیتالاگر وارد می‌شود.

۴.۱ دیتالاگر دقیقاً چه کاری می‌کند؟

دیتالاگر:

• دما و رطوبت را لحظه‌به‌لحظه ثبت می‌کند
• نوسان‌های خیلی کوچک را هم نشان می‌دهد
• داده‌ها را ذخیره می‌کند تا بعداً تحلیل شوند
• اگر شرایط از حد استاندارد خارج شود، هشدار می‌دهد

چرا آزمایشگاه‌ها به دیتالاگر نیاز حیاتی دارند؟

آزمایشگاه‌ها محیط‌هایی هستند که کوچک‌ترین تغییر دما و رطوبت می‌تواند نتیجه آزمایش را خراب کند، کیفیت مواد را پایین بیاورد، کارکرد دستگاه‌ها را مختل کند؛ مواد شیمیایی را فرّارتر کند و در نهایت، کیفیت هوا را کاهش دهد.

با دیتالاگر:

• همه‌چیز تحت کنترل است
• شرایط پایدار می‌ماند
• گزارش‌های دقیق برای بازرسی وجود دارد
• محیط ایمن‌تر و استانداردتر می‌شود

سردخانه‌ها؛ جایی که بی‌توجهی به دما و رطوبت مساوی با خسارت است

در سردخانه‌ها نوسان دما و رطوبت ممکن است باعث فساد محصولات شود و رشد کپک و میکروب‌ها را زیاد کند. علاوه‌ بر این، بو و ترکیبات زیان‌آور ایجاد کند و در نهایت سلامت کارکنان را به خطر بیندازد. دیتالاگر در اینجا هم مثل یک محافظ عمل می‌کند که اجازه نمی‌دهد شرایط از کنترل خارج شود.

جمع‌بندی

اگر بخواهیم خیلی خلاصه بگوییم:
دما و رطوبت دو عدد ساده نیستند؛ دو عامل بسیار تأثیرگذار روی آلودگی هوا و کیفیت محیط هستند.

گرما می‌تواند آلاینده‌ها را فعال‌تر کند، رطوبت می‌تواند ذرات را ماندگارتر کند، و ترکیب این دو می‌تواند کیفیت هوا را به‌شدت پایین بیاورد.

در محیط‌های حساس مثل آزمایشگاه‌ها و سردخانه‌ها، کنترل این دو پارامتر حیاتی است و این کنترل فقط با دیتالاگر امکان‌پذیر است. اگر نیاز به مشاوره‌ی رایگان دارید با ما تماس بگیرید. همچنین پیشنهاد می‌کنم سری به فروشگاه ما بزنید.